Paslanmaz çelikler 20. yy başında başlıca kimya endüstrisinde yüksek korozyon dayanımı gerektiren uygulamalar için üretilmiştir.
Paslanmaz çelikler bileşimlerinde en az % 10,5 krom içeren, çelik alaşımlarıdır.
Değişik kimyasal bileşimleri sayesinde, alaşımsız çeliklere kıyasla korozyona karşı önemli ve farklı dayanıklılıklar gösterirler. Alaşımdaki Cr çeliği paslanmaz yapar ve miktarı yükseltilerek korozyon dayanımı arttırılabilir.
İçerikdeki Ni çoğunlukla çeliğin sünekliğini ve kolay şekillenebilmesini sağlar. Cr miktarının arttırılmasının yanı sıra Ni ve Mo Cu, Ti, Azot, Al gibi elementlerin ilavesiyle dayanıklılık özellikleri arttırılıp, her türlü ihtayaca uygun malzeme üretilmesi sağlanmaktadır.
PASLANMAZ ÇELİKLERİN İMALAT ÖZELLİKLERİ
Paslanmaz çelikler diğer çelikler ile karşılaştırıldıklarında, mükemmel korozyon dayanımları yanında değişik mekanik özelliklere sahip türlerinin bulunması, düşük ve yüksek sıcaklıklarda kullanılabilmeleri, uzun ömürlü olmaları, kolay şekillendirilebilmeleri, estetik görünümleri, zahmetsiz temizlenebilmeleri dolayısıyla hijyenik olmaları, geri dönüşümlü ve çevre dostu olmaları sebebi ile tercih edilmektedirler.
Paslanmaz çelikler 5 ana grupta toplanır;
- Östenitik
- Ferritik
- Martenzitik
- Ferritik-Östenitik (Dublex)
- Çökelme Yoluyla Sertleştirilebilen
ÖSTENİTİK PASLANMAZ ÇELİKLER
En yaygın kullanılan paslanmaz çelik ailesidir. Nikel temel elementtir. Mıknatıslanmazlar. Mukavemetleri orta ve yüksek seviyededir. Korozyon dirençleri yüksektir. Kaynak edilebilme kabiliyetleri mükemmeldir.
AISI 304: Temel baz kalite
AISI 304 L: Karbon miktarının azaltılması ile kaynak yapılabilirliği artırılmıştır.
AISI 303: Sülfür ilavesi ile işlenebilirliği artırılmıştır.
AISI 316: Korozyon dayanımı için bünyesindeki Nikel içeriği artırılmış ve Molibden ilave edilmiştir
AISI 316 L: Karbon miktarının azaltılması ile kaynak yapılabilirliği artırılmıştır
AISI 321: Titanyum ilavesi ile mukavemeti ve sıcaklık dayanımı artırılmıştır
FERRİTİK PASLANMAZ ÇELİKLER
Düşük karbonlu ve %12-18 krom içeren paslanmaz çelik türüdür. Kullanım alanları büyük ölçüde krom içeriğinin seviyesine bağlıdır. Isıl işlem veya soğuk işlem ile sertleştirilemezler. Mıknatıslanırlar. Atmosferik korozyona ve oksidasyona karşı dayanıklıdırlar.
AISI 409: Temel kalite
AISI 430: daha yüksek korozyon dayanımı için krom miktarı artırılmıştır
AISI 430 F: Sülfür ilavesi ile işlenebilirliği artırılmıştır.
MARTENZİTİK PASLANMAZ ÇELİKLER
%10 dan az olmamak üzere krom ihtiva ederler. Bünyede karbon oranının yüksek oluşu grubun en belirgin özelliğidir. Isıl işlem uygulanabilir, böylece yüksek dayanım ve sertlikler elde edilebilir. Mıknatıslanırlar. Kaynak edilebilme kabiliyetleri düşüktür.
AISI 410: Temel kalite
AISI 420: Sertlik ve mukavemet için karbo miktarı artırılmıştır
AISI 431: daha yüksek korozyon dayanımı için krom miktarı artırılmıştır
DUPLEKS PASLANMAZ ÇELİKLER
Yüksek oranda krom, orta miktarda nikel içerirler. Ferrit ve östenitik fazlardan oluşan iç yapı nedeni ile dupleks çelikler olarak anılırlar. Östenitik çeliklere göre daha iyi gerilme korozyonu dayanımına, feritik çeliklere göre daha iyi tokluk ve sünekliğe sahiptirler. Yüksek sertlik ve korozyon direnci istenilen uygulamalarda kullanılırlar. Mıknatıslanırlar. Isıl işlem ile sertleştirilemezler. En yaygın kullanılan dupleks kalitesi 1.4462 (F51, SAF2205) dir.
ÇÖKELME YOLUYLA SERTLEŞTİRİLEBİLEN PASLANMAZ ÇELİKLER
Östenitik paslanmaz çeliklerin korozyon dayanımına yakın ve aynı zamanda ısıl işlem ile yüksek mukavemet seviyelerine ulaştırılabilen paslanmaz çeliklerdir. Isıl işlem ve yaşlandırma işlemi ile sertleştirilebilirler. Orta ve yüksek mukavemet seviyelerindedirler. Mıknatıslanırlar. Korozyon dayanımı yüksektir. En yaygın kullanılan kalitesi 17-4 Ph (1.4542, 630) dir.
